وجین و سله شکنی به آن دسته از عملیات خاک ورزی گفته می شود که پس از بذرکاری انجام می گیرد. واژه کولتیواتور که در فارسی وجین کن نامیده می شود، به وسیله ای گفته می شود که برای عملیات وجین و سله شکنی زراعت ردیفی گیاهان طراحی شده است. گرچه کولتیواتورهای مزرعه از این گروه از وسایل مستثنی هستند. کولتیواتورها یا کولتیواتورهای ردیفی از زمان جوانه زنی گیاهان تا زمانی که ارتفاع آن ها به حدی می رسد که نمی توانند از زیر اکسل چرخ های تراکتور و شاسی وجین کن به راحتی عبور کنند، بین ردیف های کشت، عملیات وجین و سله شکنی را انجام می دهند.
در حالی که ممکن است از مواد شیمیایی به تنهایی برای دفع علف های هرز استفاده شود ولی در زمان حاضر هنوز به کولتیواتور نیاز است. گرچه دفع علف هرز هدف اصلی وجین و سله شکنی است ولی هدف های دیگر آن عبارتند از:
1- آماده کردن زمین برای ذخیره باران
2- تهویه خاک به منظور نفوذ اکسیژن در خاک
3- مخلوط کردن کودهای شیمیایی و مواد حشره کش با خاک
4- تدارک حفاظ برای گیاه (خاک دادن پای بوته)
5- ازدیاد فعالیت میکرو ارگانیزم ها
در انجام عملیات وجین و سله شکنی، کولتیواتورهای مختلفی مورد استفاده قرار می گیرند، از کولتیواتورهای دستی کوچک باغی که مناسب باغچه های خانگی هستند تا کولتیواتورهای ۸ ردیفه سوار تراکتوری که قادرند روزانه حدود ۴۰ تا ۵۲ هکتار را وجین کنند. نوع و اندازه کولتیواتور بستگی به عوامل مختلفی چون نوع محصول، شرایط و نوع خاک، بارندگی، روش زراعت و نوع تراکتور مورد استفاده دارد.
ساختار کولتیواتور
یک کولتیواتور معمولا دارای یک تیرک افزار است که ساقه ها به همراه تیغه های خاکورز خود به آن متصل می شوند. عرض کولتیواتورهای جدید تا حدود ۹ متر می رسد. حداكثر تعداد رديف ها از ۸ ردیف ۱۰۲ سانتیمتری تا ۱۶ ردیف ۵۱ سانتيمترى تغيیر می کند. بعضی از کولتیواتورها فقط برای دو ردیف ۱۰۲ سانتی متری طراحی شده اند اما اکثر کولتیواتورهایی که امروزه ساخته می شوند، حداقل چهار ردیف دارند.
کولتیواتورهای جدید معمولا از نوع سوارند و در جلو یا پشت تراکتور سوار می شوند. انواع جلو سوار، ممکن است پشت چرخ های جلو یا جلو آن ها قرار گیرند. در موقع استفاده از انواع جلو سوار، اگر نرم کردن خاک در پشت چرخ های عقب ضرورت داشته باشد، یک گروه کولتیواتور عقب سوار نیز در پشت تراکتور سوار می شود. كولتيواتورهای جلو سوار به طور مستقیم به فرمان گیری واکنش نشان می دهند. بنابراین در موقع کار با این کولتیواتورها، کنترل مداوم و دقیق تر فرمان گیری تراکتور برای کار در نزدیکی گیاهان نسبت به انواع عقب سوار مورد نیاز است اما از طرف دیگر، راننده در موقع کار دید بهتری نسبت به کولتیواتور دارد. اتصال و یا جداسازی کولتیواتورهای جلو سوار کمی مشکل تر از انواع عقب سوار است.
کولتیواتورهای عقب سوار، در پشت تراکتور به اتصال سه نقطه که کنترل خوبی برای بلند شدن و اتصال سریع به وجود می آورد، متصل می شوند. در موقع کار با انواع عقب سوار، راننده باید به طور مرتب به پشت تراکتور نگاه کند تا در جريان كار كولتیواتور باشد. کولتیواتورهای عقب سوار بزرگ ممکن است مجهز به قلاب اتصال سریع باشند. این نوع کولتیواتورها، در موقع حمل و نقل (رفتن به مزرعه و بازگشت از آن) در جهت طول و روی چرخ های حمل و نقل خود کشیده می شوند.
این چرخ ها در موقع وجین و سله شکنی تبدیل به وسیله ای برای تنظیم عمق شده یا به کلی از زمین بلند می شوند. این کولتیواتورها معمولا دارای افزار فنردار، کاردهای دوار متعادل کننده، چرخ های تنظیم عمق و کنترل هیدرولیکی مستقل برای هر طرف تیرک افزار، به منظور کار کردن بهتر در ردیف های انتهایی هستند. تنظیم عمق در کولتیواتورها معمولا توسط سیستم هیدرولیک تراکتور و چرخ های تثبیت عمق (چرخ های میزان) انجام می شود.